حاج میرزا ابو عبدالله شمس الدین محمد موسوی
حاج سیّد میرزا ابوعبدالله ملقب به «شمس الدّین» به نام محمد بن حاج میرزا ابوالقاسم موسوی زنگانی، فرزند کوچک خانواده بود. در پنجم صفر سال ۱۲۶۲ به دنیا آمد. دروس مقدمات را در شهر زنگان از مرحوم عالم فاضل و استاد کامل آخوند ملاّ «علی حسن» (مدرّس طارمی) خواند و قسمتی از فقه و اصول را از پدرش تحصیل نمود و درسال ۱۲۸۰ به قزوین رفت و در آنجا مدت کمی در نزد عالم محقق آخوند ملاّ حسن مشهور به شعبان کردی رحمه الله علیه شاگردی کرد و به دارالسّعاده (زنگان) برگشت و به مباحثه و مذاکره و تحصیل در نزد پدر پرداخت و سپس در سال ۱۲۸۳ به زیارت مشهد مقدس رفت بعد از آن به سبزوار عزیمت کرد و در خدمت فیلسوف مدقق و حکیم قدوه المتکلّمین و زبده الفقهاء و المحدّثین حاج ملاّ هادی سبزواری (طاب ثراه) شفا و اسفار و کتب دیگر را تحصیل نمود و همچنین در نزد پسر ملاّهادی، حکیم ماهر آخوند ملاّ محمد رحمه الله علیه به فراگیری مشغول شد تا در علوم عقلی به مرتبه ی کمال رسید و به دارالسّعاده بازگشت و مدت اندکی به مباحثه و تدریس پرداخت و بعد از آن در ۱۲۸۶ با پدرش به کربلای معلی و نجف اشرف رفت و پدر او با برادر وسطی به دارالسّعاده برگشت.
و او با برادر بزرگترش در آنجا ماند و در نزد علما و فقها و اصولیّین مانند حاج میرزا محمد حسن شیرازی و شیخ راضی و حاج سیّد حسین کوه کمری نورّالله مرقده الشّریف با تلاش و کوشش استفاده و استفاضه نمود و به کمال استغنا از تحصیل رسید و ازآن دو جناب اجازه ی اجتهاد گرفت. خبر فوت پدر شنید و پس از فراغ از تحصیل از طریق جبل به زیارت بیت الله الحرام و بیت پیامبر در مکه و مدینه رفت و بعد از آن با دختر یکی از نجبای شوشتر بنام حاج سیّد محمد طاهر (داماد علاّمه انصاری) ازدواج کرد و در سال ۱۲۹۴ به دارالسّعاده آمد و فضلا و طلاّب و علما به حضورش گرد آمدند. به تدریس و تعلیم فقه و اصول و درس خارج پرداخت و به امر قضاوه و حکومت بین مردم و ترویج امور شرعی مشغول شد.
تا مرجع و ملجأ مردم گشت و من (مؤلف انیس الطّلاب) در مجلس درس او حاضر می شدم و اکثر اوقات از وی دانش می اندوختم. مدرسه ای که مدت زیادی رها شده و خرابه مانده بود با صرف مبالغ زیاد تعمیر شد و به صورت یک مسجد کاملاً نو در آمد و اکنون (۱۳۰۷ تا ۱۳۰۹ ه.ق سال تألیف انیس الطّلاب) در آنجا نماز جماعت را در سه وقت اقامه می نماید و در ماه رمضان المبارک به موعظه می پردازد».
وی در اول طلوع روز شنبه ۲۵ رجب المرجب سال ۱۳۱۳ از دنیا رفت و در بقعه ی جداگانه در کنار پدرش به خاک سپرده شد.
مؤلف انیس الطلاب درباره اش می گوید: کان علاّمهً، فهامهً، زاهداً، زکیّاً، ورعاً، کریماً، سخّیاً…
در الفهرست لمشاهیر علماء زنجان می نویسد: مفید، مرجع، مدرّس، یکی از رؤسای روحانیین، محقّق، فقیه عظیم المنزله، جلیل القدر، خوش خلق، نیک بیان و عزیز العلم بود.
