دیدنی های سلطانیه، مهم ترین شهر دوران ایلخانی

استان زنجان در شمال غربی فلات ایران قرار دارد. زنجان یکی از قطب‌های گردشگری مهم در ایران است، چراکه جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخیبسیاری دارد. این استان هشت شهرستان دارد که یکی از معروف‌ترین آن‌ها شهرستان سلطانیه است. سلطانیه در ۴۳ کیلومتری شهر زنجان واقع شده است. قدمت این شهرستان به دوره ایلخانان مغول می‌رسد و احتمال می‌رود که در آن زمان بنا شده باشد؛ هرچند باستان‌شناسان معتقد هستند که قدمت آن به هفت هزار سال پیش بازمی‌گردد. سلطانیه طبیعتی سرسبز با آب و هوایی مطلوب دارد، به همین دلیل هنگامی که تبریز پایتخت بود از این شهر به‌عنوان ییلاق و دشتی برای شکار استفاده می‌کردند. در آن زمان سلطانیه را شکارگاه شاهین می‌نامیدند.

این شهر در زمان سلطان محمد خدابنده به اوج رونق و شکوفایی خود رسید. از بناهای برجای مانده از آن دوران شکوه می‌توان به گنبد سلطانیهاشاره کرد که سومین گنبد بزرگ جهان به حساب می‌آِید. سلطانیه با توجه به قدمت تاریخی و موقعیت جغرافیایی خود، جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد. معبد تاریخی داش‌کسن، آرامگاه چلبی اوغلو و آرامگاه ملاحسن کاشی در مجموع محور فرهنگی تاریخی سلطانیه را تشکیل می‌دهد. براساس متون تاریخی شهر سلطانیه در اوایل قرن هشتم یکی از شهرهای بسیار مهم کشور بوده است. با ما همراه باشید تا با دیدنی‌های این شهر تاریخی بیشتر آشنا شوید.

گنبد سلطانیه

عکاس : سمیه پسندیده

گنبد سلطانیه در حقیقت آرامگاه سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) است که پس از مرگش ساخته شد. هنگامی که سلطانیه پایتخت ایلخانیان بود، اولجاتیو دستور ساخت بارویی به طول ۳۰ هزار گام داد و دستور داد تا آرامگاه باشکوهی برایش در این بارو ساخته شود. این آرامگاه را امروزه گنبد سلطانیه می‌نامند. این بنا از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی است که در فهرست آثار میراث جهانی به ثبت رسیده است. ساخت این بنا که به سبک آذری احداث شده است، ۱۰ سال طول کشید و شامل ۸ ایوان و ۸ مناره است که گفته می‌شود از ۸ درب بهشت الگو گرفته‌ است. این بنای عظیم بعد از کلیسای جامع فلورانس و ایاصوفیه در استانبول عظیم‌ترین گنبد تاریخی جهان به‌شمار می‌آید و قدیمی‌ترین گنبد دوپوش موجود در ایران است. ارتفاع گنبد آن ۴۸٫۵ متر و قطر دهانه ۲۵٫۵ متر است. گنبد سلطانیه شامل سه بخش اصلی ورودی، تربت‌خانه و سردابه است. دالان‌های تودرتویی در سردابه این بنا وجود دارد که حدس زده می‌شود برای اجرای مراسم خاصی به کار می‌رفته‌ است.

آرامگاه ملاحسن کاشی

آرامگاه ملاحسن کاشی از آثار تاریخی برجای مانده از قرن دهم است که به شکل کوشکی هشت‌ ضلعی ساخته شده که در گذشته باغی در اطراف آن وجود داشته‌ است. این آرامگاه به دستور حاکم وقت برای مولانا حسن کاشی معروف به شیرازی، از علمای حکمت الهی ساخته شده است. ملاحسن کاشی را برخی هم‌دوره شاه عباس اول و برخی هم‌دوره سلطان محمد خدابنده می‌دانند، اما الگوی ساخت این بنا همچون آرامگاه‌های عصر صفوی است.

معبد داش‌کسن

عکس از : سمیه پسندیده

معبد داش‌کسن از باارزش‌ترین نمونه‌های معماری صخره‌ای است. این معبد طرحی از اژدها دارد و به همین دلیل برخی آن را مشابه معبدچینی‌ها می‌دانند. معبد در حاشیه روستای ویر در حدود ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر سلطانیه قرار دارد و یادگاری از دوره ایلخانیان است. این بنا به دو نقش برجسته اژدها و چند محراب اسلامی در دو سمت آن و به قرینه یکدیگر مزین است و نمونه مشابه دیگری از آن در ایران وجود ندارد. در حال حاضر آثار زیادی از شکل نخست این معبد باقی نمانده و براساس اظهار نظر باستان‌شناسان قدمت آن به قبل از اسلام می‌رسد و تنها در زمان ایلخانیان نقوشی از جمله اژدها بر آن اضافه شده است. این معبد مستطیلی شکل است و به‌واسطه حفاری در تپه ایجاد شده‌ است. 

چمن طبیعی سلطانیه

عکس از : خبرگزاری تسنیم

چمن طبیعی سلطانیه بخشی از فلات زنجان و ابهر را شامل می‌شود که وسعت آن تقریبا ۳۵ کیلومتر مربع به طول ۲۰ کیلومتر است. براساس یافته‌های زمین‌شناسان در عمق ۲۰ متری این محدوده خاک سفید قرار دارد که مانع از نفوذ آب به اعماق زمین می‌شود و در نتیجه، عمل آبیاری چمن به گونه‌ای طبیعی و پیوسته انجام می‌شود. همین امر یکی از سرسبزترین و زیباترین چمن‌های طبیعی را ایجاد کرده است که طبیعت‌گردانبسیاری را به خود جذب می‌کند.

آرامگاه چلبی اوغلی

عکس از: اکبری

آرامگاه چلبی اوغلی یا شیخ براق در جنوب غرب شهر سلطانیه قرار دارد که براساس کتیبه‌های برجای مانده و همچنین سبک معماری و شیوه‌های تزیینی متعلق به شیخ براق بابا از بزرگان مسلک مولویه و از خاصان دربار سلطان محمد خدابنده در دوره ایلخانی است. این بنا که در میان محلیان به کلاه نمدی نیز شهرت دارد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

روستای تاریخی ویر

روستای تاریخی ویر در یک منطقه کوهپایه‌ای قرار دارد که از نظر آب و هوا و طبیعت بکر آن از مناطق مهم گردشگری استان زنجان محسوب می‌شود.  آثار تاریخی بر جای مانده حاکی از آن است که این روستا در گذشته اهمیت و موقعیت درخور توجهی داشته است. معبد داش‌کسن نیز در نزدیکی این روستا واقع شده است.

ارگ سلطنتی

ارگ سلطنتی سلطانیه یا کهن‌دژ در وسط این شهر واقع شده که از دو بخش خندق و حصار تشکیل شده است. این قلعه که حدودا ۱۰ هکتار وسعت دارد، آثار ارزشمندی از معماری و شهرسازی دوران مغول را در خود جای داده است. جالب‌ترین عنصر شهری ارگ سلطانیه، مجموعه معروف به ابواب البّر است. این مجموعه شامل مدرسه، دارالشفا، دارالضیافه، دارالسیاده، خانقاه، دارالکتب، بیت القانون، دیوان‌خانه‌ای به نام کریاس، مسجد جامع و بالاخره آرامگاه سلطنتی با موقوفات بسیار که دارای مدیریت خاصی بوده و خواجه رشیدالدین مدیریت مجموعه را در اختیار داشته است.

تپه نور

تپه نور در جنوب گنبد سلطانیه قرار دارد و مساحت آن ۱٫۸ هکتار و ارتفاع آن ۱۵ متر است. در سال ۱۳۵۰ سایت باستان‌شناسی این تپه کشف شد و در طی کاوش‌ها‌، پایه‌های یک ساختمان عظیم ۱۲ ضلعی یافت شد. پایه‌ها از قطعات سنگی ساخته شده است که با ملات به‌ هم متصل شده‌اند. براساس یافته‌ها احتمالا گنبدی بزرگ در آنجا وجود داشته است. برج گنبدی از بین رفته در تپه نور به احتمال زیاد مقبره‌ی غازان خان، برادر بزرگتر اولجایتو بوده است.

حمام سالار

عکس از: مهندسین مشاور زندیگان

حمام سالار از آثار باقی مانده از دوران قاجار است که کاملا زیر زمین ساخته شده که شامل گرمخانه، میاندر، سربینه، تون و خزینه است. سیف‌ علی‌خان کلانتری معروف به سالار خان در سال ۱۲۹۳ این حمام را احداث کرد. به تازگی این حمام تغییر کاربری داده است و از آن به‌عنوان سفره‌خانه سنتی استفاده می‌شود.

چشمه شاه بلاغی

چشمه شاه بلاغی یا چشمه شاه در جنوب غربی سلطانیه واقع شده است که از جاذبه‌های مهم گردشگری این منطقه محسوب می‌شود. این چشمه در ضلع غربی کوه دولیخان داغی قرار گرفته و آب فراوان، زلال و دایمی از آن جاری است. این چشمه بر گنبد سلطانیه مشرف است و در کنار آن امکانات رفاهی برای گردشگران تهیه شده است.

موزه باستان‌شناسی گنبد سلطانیه

موزه باستان‌شناسی گنبد سلطانیه در جنوب غربی کهن‌دژ قرار دارد که اشیای یافت شده همچون کاشی‌ها، سفال‌ها و سکه‌های مسی و نقره‌ای مربوط به دوره ایلخانی و … در آن نمایش داده می‌شود.

بازارچه صنایع دستی

بازارچه صنایع دستی گنبد سلطانیه یکی از بزرگ‌ترین بازارچه‌های صنایع دستی است که در جوار گنبد سلطانیه قرار دارد. این بازارچه شامل ۲۵ غرفه از صنایع دستی مختلف استان از جمله چاقو، چرم، جاجیم، میناکاری، ملیله، حکاکی روی مس، ظروف مسی، چاروق و … است