روستای شاه نشین ( ده بهار )

روستای شاه نشین یا ده‌بهار  از توابع بخش مرکزی طارم ، در استان زنجان می باشد. این روستا یکی از تاریخی‌ترین روستاهای استان زنجان است. این روستا در ۱۲ کیلومتری شهر آب بر و ۹۰ کیلومتری مرکز استان (زنجان) واقع شده است. ده‌بهار از سطح دریا ۷۵۰ متر ارتفاع دارد. مختصات جغرافیایی آن ۴۹ درجه و ۱ دقیقه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۵۳ دقیقه عرض شمالی است .

روستای ده‌بهار از شمال و شمال غرب به کوه‌های خرمنه سر و فوشون محدود می گردد . روستای شاه‌نشین مقصد خوبی برای علاقه‌مندان به طبیعت و غار می باشد. مردم این روستا همانند گذشته با رویی گشاده و آغوشی باز از میهمانان استقبال می‌کنند. با این که برای اسکان در این روستا امکان اجاره منازل مردم محلی وجود دارد اما نزدیکترین مسافرخانه به آن در شهرهای گیلوان و آب بر است. ده بهار با نزدیکترین پاسگاه انتظامی و پمپ بنزین حدود ۱۲ کیلومتر فاصله دارد. این روستا زادگاه مصطفی ماجدی ادیب‌الشعرای معروف به حزین است.برای رفتن به این روستا دو جاده وجود دارد که یکی از سمت طارم و دیگری منجیل است.

آب و هوای آن در فصل بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد می‌باشد. این روستا با این که در بین کوههای بلندی محصور است اما زمستان آن بیشتر بارانی است تا برفی.

معمای روستای شاه نشین

شاه نشین (ده‌بهار) روستایی دشتی با بافت مسکونی متمرکز است که بافت جدید آن به طور پراکنده توسعه می‌یابد. با توجه به شرایط اقلیمی معتدل با بارندگی‌های نسبتاً زیاد، معماری خانه‌های روستایی ده‌بهار به معماری خانه‌های نوار ساحلی شمالی کشور شباهت دارد و هویت کالبدی و سادگی جذابی به روستا بخشیده است.
کاربری فضای عمومی و اختصاصی روستا بر اقلیم، نوع فعالیت و نحوه معیشت روستاییان انطباق دارد.

در ساخت خانه‌ها و بناهای قدیمی روستا از مصالح بومی مانند کاهگِل، سنگ، خشت و چوب استفاده شده است. اما در ساخت بناهای جدید، مصالح مقاوم‌تر سیمان، تیرآهن و آجر مورد استفاده قرار می‌گیرد.براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵، روستای ده‌بهار دارای ۹۳۰ نفر جمعیت بوده است که در سال ۱۳۸۵ به حدود ۱۰۰۰ نفر افزایش یافته است.

اقوام روستای شاه نشین

مردم روستای ده‌بهار متشکل از دو قوم آذری و تالشی هستند . مردم روستا یکصد سال پیش به صورت عشایری و کوچ‌رو زندگی می‌کردند. تیره‌های شهبازی، اجاقلو و نصیری معروف‌ترین تیره و طوایف روستا هستند که بهار و تابستان را در کوه‌های خرمن گله‌سر و پاییز و زمستان را در اطراف رودخانه قزل‌اوزن اتراق می‌کرده‌اند. معهذا در یک قرن پیش، ناحیه ییلاقی خرمن گله‌سر یا روستای فعلی شاه‌نشین را به عنوان محل سکونت دائم انتخاب کرده و یکجانشین شدند.

اهالی روستا به زبان‌ها آذری و تالشی صحبت می کنند . مردم روستا علیرغم تفاوت‌های قومی و زبانی (آذری و تالشی) با تفاهم و همدلی زندگی می‌کنند.مردم در این روستا مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری می‌باشند.شغل و راه های کسب درآمد اهالی مردم این روستا با فعالیت‌های زراعی، دامپروری، باغداری، صنایع دستی و همچنین کارهای خدماتی امرارمعاش می‌کنند.

آداب و رسوم و غذاهای محلی روستای شاه نشین

روستای ده بهار دارای آیین و مراسم سنتی است. از مهمترین مراسم آنها که هنوز هم در سیزدهم فروردین برگزار میشود کشتی «دودو» است که در این ورزش پهلوانان روستا به مصاف یکدیگر میروند و نفر اول از دست کدخدا جایزه می گیرد.کمربندبازی، توپ آقاچی و خوانش ترانه های خلخالی در مناسبتهای مختلف مانند کاشت و برداشت گندم، عروسیها و برداشت محصولات سردرختی مانند گلابی، انار،گردو و سیب از دیگرمراسم و سنتهای محلی ده بهار است.

در برگزاری مراسم عروسی و شادی، موسیقی تالشی و آذربایجانی نیز اجرا می‌شود. موسیقی تالشی سه نوع آهنگ و نغمه‌های دستان، تالش دستان و تازه دستان دارد. موسیقی آذربایجانی شامل موسیقی مقامی و موسیقی عاشیقی است. غالب آهنگ‌ها احساسی و حماسی هستند و در عروسی‌ها با رقص‌های محلی همراه است.

انواع لالایی مادران بر کودکان، نوروزخوانی و همچنین موسیقی و مراسم مذهبی، در مواقع معین و مشخصی انجام می‌گیرد.در روزگاری که دیگر در کمتر روستایی می‌توان زنان و مردان را با لباس‌های سنتی دید و لباس‌های رسمی در همه‌جا استفاده می‌شود شاید پوشیدن لباس‌های سنتی هنوز مهم‌ترین عادت ساکنان روستای «شاه‌نشین» باشد. لباس محلی پیرزنان روستا دامنی است که به آن «تومان» میگویند که یک پیراهن روی آن میپوشند. پیرمردان نیز لباس طالشی و کلاه نمدی به همراه شلوار پشمی، جلیقه و شال مه می پوشند.

تره حلوا و فسنجان از غذاهای معروف ده بهاریهاست که از بیشتر گردشگران با این غذاها به همراه عسل، کره محلی و شیر پذیرایی می کنند.

محصولات و صنایع دستی

بارندگی مناسب منطقه، موجبات رونق امور زراعی و باغداری را فراهم آورده است. گندم و جو عمده‌ترین محصولات زراعی و انار، گردو، زیتون و گلابی از محصولات باغی روستا به شمار می‌آیند. مراتع حاصلخیز کوه‌های اطراف روستا شرایط مطلوبی برای دامپروری و تولید مواد گوشتی و لبنی فراهم آورده است که محصول پشم گوسفندان در تولید صنایع دستی مانند قالی، گلیم و جاجیم مورد استفاده قرار می‌گیرد. محصولات تولیدی در بازارهای شهرهای اطراف فروخته می‌شود.

جاهای دیدنی ده بهار

– کوه‌های شمالی روستا، مناظر اطراف آن‌ها، همراه با سرسبزی باغ‌های زیتون، و انواع میوه‌های گلابی و سیب فضای جذابی را در روستای ده‌بهار فراهم کرده است. کوه‌های «خرمن‌گله‌سر» و «فوشون» که در شمال شرقی آن قرار دارند.- به دلیل بارندگی‌های مناسب و رطوبت بالا، سرسبزی و طراوت دائمی در محیط روستا آشکار استت . در واقع اقلیم و موقعیت طبیعی، ویژگی‌های منحصر به فردی به روستا بخشیده است .

– تپه قره‌گل در جنوب روستا شرایط مناسبی جهت جذب گردشگران طبیعت دوست ایجاد کرده است.

– رودخانه ی زیبای شاه‌نشین در غرب این روستا جریان دارد و باغ‌های حواشی خود را مشروب می‌سازد.
– این روستا دارای مسجدی قدیمی نیز هست که از مراکز مذهبی منطقه محسوب می‌شود.
– مقبره سید نیز از دیگر مکانهای مذهبی و مورد علاقه مردم روستا است .
– غارهای طبیعی در پایین و بالادست روستا از جاذبه های شگفت انگیز دره بهار است.

‘غار خرمنه سر‘ در بلندای کوه خرمنه ‌سر و در قسمت شمالی روستای ‘شاه ‌نشین’ قرار گرفته و از قدمت بالایی نیز برخوردار است که گردشگران و دیگر افراد عبوری را مجذوب خود می کند برای رفتن به غار ‘خرمنه سر’ طارم باید به مدت دو ساعت به صورت پیاده از روستای خرمنه سر تا دهانه این غار که مسیری کوهستانی و دشوار است را طی کرد .
مطالعات باستان شناسی در مورد غار خرمنه سر حکایت از دو دوره استقرار انسان دارد ، دوره اول آن را ابزار و ادوات سنگی و تیغه‌های سنگ چخماق متعلق به زندگی غارنشینی انسان پیش از تاریخ تشکیل داده که قدمت آن به دوره پیش از هزاره پنجم قبل از میلاد می‌ رسد و وجود سنگ های خارا و سفید آهکی به صورت ستون‌ های استلاکتیت و آویزه‌های استلاگمیت از سقف غار که همانند چلچراغ‌ها زیبا و تماشایی است جلوه‌ای بس رویایی بوجود آورده‌ که انسان را متعجب و شگفت زده می کند.
در حفره‌های اطراف درون غار خرمنه سر ، خفاش‌ها و شب ‌پره‌های بسیاری لانه کرده‌اند که از هرگونه نور ، روشنایی و صدا گریزانند و با صدای پای هر جنبنده ای ، هراسان به این سو و آن سو به پرواز در می‌ آیند که با ادامه راه به فضایی نسبتا وسیع رسیده و سپس برکه آب صاف و زلالی مشاهده می شود. ارتفاع کوه خرمنه سر دو هزارو ۷۰۰ متر و چشمه بسیاری در آن ساری و جاری می باشد و این غار که به ‘شانشین’ نیز معروف است با دهانه ای مشبک و پنجره مانند و نسبتا وسیع نزدیک قله کوه واقع شده است.
در قسمت مدخل غار، حفره بزرگی وجود دارد که همانند اتاقی در میان حفره‌های کوچک احاطه شده و در داخل اتاقها، آثار زیستی شامل سفال ها و پیه ‌سوزهای شکسته قدیمی مشاهده می‌ شود و بالا رفتن از میان سنگ ها نیز به دقت و مهارت خاص نیاز دارد. این غار دارای چاه های بسیار و دره‌های خطرناک و لغزنده می باشد و وجود فضاهای تالار مانند ، دالان‌ها و دهلیزهای زیبا و دخمه‌هایی شبیه مغازه‌های قدیمی در غار خرمنه‌ سر، نشانگر آن است که این مکان زیستگاه انسانهای نخستین بوده است و به همین دلیل نیز دارای ویژگی‌های بارز و منحصر به فرد است. علاقه مندان به بازدید از درون غاز باید وسایل ویژه غارنوردی و کوهنوردی به همراه داشته باشند .

مناسب ترین زمان بازدید از روستای شاه نشین

پیشنهاد ما برای برنامه ریزی جهت داشتن بهترین فصل بازدید از این روستا ؛ دو فصل بهار و پاییز می باشد که آب و هوایی خنک و رویایی دارد.هم چنین توصیه ما این است گردشگران به غیر از لذت بردن از جلوه های طبیعی و غارهای منحصر به فرد این روستا، رقابت کشتی «دودو» را از دست ندهند و اگر سفری بهاری داشتند حتما تماشای این رقابت را در برنامه های خود قرار دهند .