شعرای معروف زنجان ، از پدر غزل معاصر ایران تا استاد کلام
استاد فقید حسین منزوی ، پدر غزل معاصر ایران
حسین منزوی در سال ۱۳۲۵ در زنجان در خانواده‌ای فرهنگی به دنیا آمد. وی از سنین جوانی سرودن شعر را آغاز کرد و در سال ۱۳۴۶ به عنوان شاعر خود را مطرح کرد و غزل‌های او مورد توجه غزل‌سرایان قرار گرفت.
منزوی در سال ۱۳۴۶ وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد. اما این رشته را رها کرد و به جامعه‌شناسی رو آورد اما این رشته را نیز ناتمام رها کرد و در سال ۱۳۵۰ مجموعه شعر حنجره زخمی تغزل را منتشر کرد.
این کتاب در بخش شعر جهان جایزه فروغ فرخزاد؛ که در آن دوران جزء معتبرترین جوایز ادبی ایران بود، را به دست آورد.
پس از انتشار این کتاب در صدا و سیما مشغول به کار شد و در این دوران برنامه یک شعر یک شاعر را تهیه و کارگردانی کرد.
در همین دوران منزوی بسیاری از ترانه‌ها و تصنیف‌هایش را ساخت و تعدادی از آنها مورد توجه قرار خوانندگان مطرح آن روز قرار گرفت.
وی مدتی مسئول صفحه شعر مجله ادبی رودکی بود و در سال نخست انتشار مجله سروش نیز با این مجله همکاری داشت. در سال‌های پایانی عمر به زادگاه خود بازگشت و تا زمان مرگ در این شهر باقی ماند.
حسین منزوی هرگز کار دولتی نداشت و تنها با انتشار شعرهایش گذران عمر کرد. وی در شعر سپید نیز دستی داشت، موسیقی را خوب می شناخت و صدا و خط خوبی نیز داشت.
حسین منزوی در سال ۱۳۸۳ پس از مدتها رنج از بیماری قلبی در بیمارستان شهید رجایی تهران درگذشت.
*آثار منزوی
- با عشق در حوالی فاجعه- مجموعه غزلی سروده شده از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۲.
- این ترک پارسی‌گوی (بررسی شعر شهریار).
- از شوکران و شکر؛ مجموعه غزلی سروده‌شده از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۶۷.
- با سیاوش از آتش.
- از ترمه و تغزل؛ گزیده اشعار، ۱۳۷۶.
- از کهربا و کافور.
- با عشق تاب می‌آورم؛ شامل اشعار سپید و آزاد سروده شده از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۷۲.
- به همین سادگی (مجموعه شعرهای سپید).
- این کاغذین جامه؛ مجموعه برگزیده اشعار کلاسیک.
- از خاموشی‌ها و فراموشی‌ها.
- حنجرهٔ زخمی تغزل؛ دفتری از شعرهای آزاد و غزل‌های سروده شده از ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۹.
- مجموعه اشعار حسین منزوی، انتشارات آفرینش و نگاه، ۱۳۸۸
- حیدر بابا- ترجمه نیمایی از منظومه «حیدر بابایه سلام» سروده «شهریار».
- مجموعه شعر «دومان» شامل اشعار ترکی حسین منزوی در دست چاپ
*دیدگاه شاعران کشور در خصوص منزوی
*زنجان باید در غزل با حسین منزوی چند گام جلوتر باشد
غلامرضا طریقی، از شاعران برجسته کشور و استان زنجان در خصوص منزوی با اشاره به اینکه زنجان به عنوان شهر حسین منزوی باید در زمینه غزل چند گام جلوتر باشد، گفت: هنوز شعر زنجان جایگاه واقعی خود را نیافته است.
*اسم منزوی در خاطر همه شاعران هست
بهمنی یکی دیگر از شاعران مطرح کشور است که گفت: بسیاری از شاعران داریم که آنقدر شعرهایش قوی است که در گوشه و کنار شنیده نمی شود، گفت: در شهرستان ها و استان های مختلف شاعرانی زندگی می کنند که هنوز دیده نشده اند.
بهمنی با اشاره به اینکه من بارها به زنجان سفر کرده ام، گفت: اسم حسین منزوی که بیاید خاطره همه شاعران زنده می شود.
محمدعلی بهمنی ادامه داد: “اگر بخواهیم غزل بعد از نیما را بررسی کنیم باید بگوئیم که هوشنگ ابتهاج در غزل پلی می‌زند و منوچهر نیستانی از این پل عبور می‌کند و ادامه‌دهندهٔ این راه حسین منزوی است که طیف وسیعی را به دنبال خود می‌کشد.”
*مردم اصفهان استقبال خوبی از اشعار منزوی دارند
بیابانکی از دیگر شاعران برجسته و طنزپرداز کشور نیز با بیان اینکه منزوی را چندین بار در اصفهان دیده بودم و خود منزوی معتقد بود که آنقدر که در اصفهان طرفدار دارم اما در زنجان ندارم، گفت:از شعرخوانی منزوی در اصفهان حمایت می شد و جمعیت زیادی برای گوش دادن به اشعارش در شب شعرها حضور می یافتند.
این شاعر معاصر خاطرنشان کرد: بهترین خاطره من از زنجان است که همواره به واسطه شعر به زنجان آمده از استقبال و شعر شناسی و نکته سنجی و اینکه برخی مردم اشعار مرا حفظ بودند خیلی خوشحال می کند.
* نگاه منزوی به عشق ویژه بود
ناصر فیض نیز در این زمینه گفت: نگاه حسین منزوی می تواند به عشق آسمانی نیز نباشد اما این موضوع آسیبی به شعر او وارد نمی کند چرا که صادقانه به این موضوع نگاه می کند.
این شاعر با بیان اینکه شعر منزوی قرن ها در ادبیات خواهند ماند و یکی از ویژگی های وی این است که تاثیرگذار بوده و شعر او قدرت و قوت داشته است، گفت: باید در جای جای شهر زنجان باید منزوی دیده شود در حالی که در حد شاعر معمولی نیز به منزوی توجه نشده است و اگر آشنایان منزوی نبودند آثارش از بین می رفت.
این شاعر کشور با اشاره به اینکه منزوی مرحوم بیشتر از اینها حقش است،گفت: منتقدان در اوج بی انصافی نیز نمی توانند نقش منزوی را در شعر معاصر نادیده بگیرند.
| خیال خام پلنگ من به سوی ماه جهیدن بود | … و ماه را ز بلندایش به روی خاک کشیدن بود | |
| پلنگ من – دل مغرورم – پرید و پنجه به خالی زد | که عشق – ماه بلند من – ورای دست رسیدن بود | |
| گل شکفته! خداحافظ اگر چه لحظهٔ دیدارت | شروع وسوسه‌ای در من به نام دیدن و چیدن بود | |
| من و تو آن دو خطیم آری موازیان به ناچاری | که هر دو باورمان زآغاز به یکدگر نرسیدن بود | |
| اگر چه هیچ گل مرده دوباره زنده نشد اما | بهار در گل شیپوری مدام گرم دمیدن بود | |
| شراب خواستم و عمرم شرنگ ریخت به کام من | فریبکار دغل‌پیشه بهانه‌اش نشنیدن بود | |
| چه سرنوشت غم‌انگیزی که کرم کوچک ابریشم | تمام عمر قفس می‌بافت ولی به فکر پریدن بود |
***********************************
ای خون اصیلت به شتکها زغدیران
افکنده شرفها به بلندای دلیران
جاری شده از کرب و بلا آمده آنگاه
آمیخته با خون سیاووش درایران
تو اختر سرخی که به انگیزه ی تکثیر
ترکید در اندیشه خورشید ضمیران
ای جوهر سر داری سر های بریده
وی اصل نمیرندگی نسل نمیران
خرگاه تو میسوخت در اندیشه تاریخ
هر بار که آتش زده شد بیشه شیران
آنشب چه شبی بود که دیدند کواکب
نظم تو پراکنده و اردوی تو ویران
وآن روز که با بیرقی ازیک تن بی سر
تا شام شدی قافله سالاراسیران
تا باغ شقایق بشوند و بشکوفند
باید که ز خون تو بنوشند کویران
تا اندکی از حق سخن را بگذارند
باید که ز خونت بنگارند دبیران
حد تو رثا نیست عزای تو حماسه است
ای کاسه شان تو از این معرکه گیران
استاد حاج ولی الله کلامی ، کلامی را کلام از دل برآید
مداح و شاعر اهل بیت،استاد ولی الله کلامی فرد،فرزند مرحوم حاج علی، در سال ۱۳۳۳ در خانواده ای متوسط چشم به جهان گشود، نام خانوادگی ایشان قبلا « اوجاقلو » بوده است و به علت اینکه در کودکی توسط جد مادری خود « آقا سید کلام میری » با مبانی دین و مجالس اهل بیت آشنا شدند، به پیشنهاد بزرگان تخلص خود را « کلامی » انتخاب کرده همچنین نام خانوادگی خود را تغییر دادند.
وی دوره ابتدایی و متوسطه را در دبستان شاهپور و مدرسه راهنمایی توفیق گذراند ولی به دلایلی ترک تحصیل کرد و به شغل آزاد « پیراهن دوزی» مشغول شد.
در سال ۱۳۵۳ به عنوان سرباز به آبادان و از آنجا به بندر عباس اعزام شد و در طول دو سال، چند بار به جرم تشکیل جلسات عزاداری و سرودن اشعار مذهبی، مورد خشم ماموران پهلوی قرار گرفته و گاها به زندان رفت و از همان جا مسیر حرکت وی مشخص شد.
پس از آن ایام، وی مجددا در زادگاه خود(زنجان) به شغل خیاطی مشغول و بعد به صنف کتابفروشان پیوست،در اوایل سال ۵۷ با خانواده ای مذهبی وصلت کرد و نتیجه این ازدواج دو پسر و دو دختر است که به تقدیر الهی فرزند ارشد این خادم زنجانی، شادروان« کربلایی سعید کلامی فرد» که عاشق و شاعر اهل بیت بود در ۱۹ سالگی بدرود حیات گفت.
حاج ولی الله در شعری خطاب به فرزندش چنین سروده است
رفتی ولی بدان غمت از دل نمی رود
هرگز حدیث ماتمت از دل نمی رود
آید بهار و خاطره خنده های تو
چون گریه محرمت از دل نمی رود
این شاعر و مداح زنجانی در دوران پهلوی به همراه دوستان دیگر به سرودن اشعار حماسی و تنظیم شعارهای تظاهرات می پرداخت که برخی از آنها هنوز هم بر سر زبان ها جاری است.
*حضور حاج کلامی در جبهه های حق علیه باطل
این مداح زنجانی بعد از پیروزی انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی همچون چهار برادر دیگر خود برای ادای تکلیف به نوبت یا گاها باهم به جبهه های حق رفتند، برادر شهید وی « سردار ناصر اوجاقلو » در طول دوران جنگ فقط چند بار به هنگام زخمی شدن به خانه برگشت.
حاج کلامی ابتدا همراه لشگر علی بن ابی طالب از قم، بعد لشگر عاشورا از تبریز و سپس لشگر نجف از اصفهان و در نهایت تیپ مستقل انصار المهدی ( زنجان ) در مناطق مختلف حضورداشت.
در این دوران هشت ساله، برخی از افراد خانواده وی از جمله برادر، دایی، پسر عمو، برادر خانم و چندین تن دیگر به درجه شهادت نائل آمدند.
این استاد نامی کشور به این نکته که شهرتشان در سطح کشور و به ویژه جامعه ترک زبانان را مدیون شهدا هستند، ازعان داشته و دارند.
ای کشتگان راه خدا یادتان به خیر
یاران سیدالشهدا یادتان به خیر
حاج آقا کلامی فرد از هفت سالگی قریحه شعری را در نهاد خویش احساس کرده و تا ۱۳ سالگی از کثرت حجب وحیا جرأت اظهارش را نداشت.
در همان ایام با شرکت در « کانون شعرا » با شخصیت های ممتازی چون « مرحوم استاد حبیب الله منطقی » و «زین العابدین امیدی» « استاد وافد » فرزند شاعر فاضل فقید سعیدعاصم زنجانی و دیگر اساتید آشنا شدند.
راهنمایی آن بزرگواران و تشویق مستمر مداحان و نوحه خوانان بزرگ، به ویژه « حاج اصغر گنج خانلو » ، « حاج اصغرصنایعی »، « حاج سید عزت حری » فرزند شاعر وارسته « زنده یاد اقبالی زنجانی » و « حاج محمد تقی شریعتی » فرزند مرحوم « آیت الله حاج شیخ فیاض زنجانی » بنیانگذار هئیت حسینی زنجان و همچنین تاسیس « مکتب نوحه خوانان » به سرپرستی استاد « حاج غلامرضا عینی فرد شاعر و مداح معروف» گام مؤثری در معرفی وی برداشته شد.
علاوه بر آن، مسافرت مکرر مادحین و شعرای عاشورایی از اردبیل و تهران و تبریز به ویژه « مرحوم استاد رحیم منزوی» به زنجان و آشنایی ایشان توسط شهید « سید ابوالفضل میری » ( دایی حاج آقا کلامی فرد ) با آنها موجب شد تا گامهایی در این وادی بردارد.
*آثار منتشر شده از کلامی فرد
تا به حال ۳۱ جلد ازسروده های این شاعر و مادح اهل بیت صعمت و طهارت (ع) منتشر شده است که۲۴ جلد عرض ارادت به اهل بیت و چهار جلد راجع به انقلاب ( ترکی و فارسی ) و دو جلد دیوان فارسی و یک جلد فهرست آثارچاپ شده است.
به دنبال سفر پر برکت رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای به زنجان در سال ۸۲، ایشان در محضر معظم له در گردهمایی « ایثارگران و نخبگان زنجان » چند غزل قرائت کرد که مورد تحسین حاضرین و عنایت خاص رهبر بزرگوار قرار گرفت و مقام معظم رهبری فرمودند، «کلامی را کلام از دل برآید» به همین خاطر دیوان دوم فارسی استاد به نام ” کلام دل ” عنوان گرفت.
در حال حاضر نیز این مداح اهل بیت عصمت و طهارت در حسینیه اعظم زنجان خدمات رسانی می کند و عزاداری مردم زنجان درهشتم محرم با سردستگی این شاعر و مداح توانمند کشور برگزار می شود.
شاعری که آوازه شهرتش از محدوده استان زنجان فراتر رفته ودر کشورهای ترک زبان شناخته شده است . او که در سال ۱۳۳۷ در “قلمه جوق” زنجان به دنیا آمد و نقاش چیره دستی نیز به حساب می‌آید و تا کنون دو مجموعه شعر به نامهای آغ آتیم و “گونش را منتشر ساخته و در تدارک سومین مجموعه از آثار خویشاست .پاییز ۸۴ در همایش سه روزه شعر و هنر دانشگاه آزاد تبریز بنام جشنواره سردار ملی ستار خان جعفری مهمان ویژه جشنواره بود و بارها و بارها به تشویق هنر دوستان آذری برایشان شعر خواند .
هوشنگ جعفری هم اکنون مدرن ترین شعرهای ترکی را می سرایند که بسیاری از شاعران جوان آذربایجان از ابتکارات ایشان در شعر ترکی تاثیر پذیرفته اند.
آت قدمین یورتمه یئری !
آش تپه لردن
سیلدیریم تک سره لردن
سئله سینمیش دره لردن
بو نه طوفاندی گؤزل کهلیگیمی ایستیر آییرسین فره لردن
غیرتیم جوشه گلیر غملی خبردن
آغ آتیم – قورخما خطردن !
آغ آتیم قول ، قاناتیم ،
شیهه چک ، قوی سسیوه
بلکه یاتانلاردا اؤیانسین
یاتماغین واختی دگیل دورسون اوتانسین
یاتانین عؤمرو تالانسین
تازا نعلین وار آتیم
چال بو داغین سینه سینه ، قوی پارالانسین
چال داغین سینه سی باتسین ، یارالانسین
داشی داشدان ، آرالانسین
آغ آتیم قول قاناتیم
داش قایادان آشما چتیندی
قاباق اؤز یوققوشادی ، قاشما چتیندی
داغا دیرماشما چتیندی
داشا ، سووخاشما چتیندی
باخما یوللاری چتیندی ، اورانین هیبتی یوخدور
آغ آتیم همت ائله !
غیرتی یوخدور
هله اؤز یوققوشالار چوخدو قاباقدا
آشماق اولماز بو آیاقدا
مولانا همتی انگورانی
مولانا همتی انگورانی از شاعران توانا ودر عین حال ناشناخته اواخرقرن دهم هجری و اوایل قرن یازدهم است. از او حدود هفت‌هزار بیت شعر در سه زبان اصلی فارسی، عربی و ترکی باقی‌مانده است. اشعار او در دو دفتر شعر هستند که جلد نخست شامل ۲۵۰۰ بیت است که در مناقب مولای متقیان حضرت علی (علیه السلام) سروده شده است. همچنین دفتر دوم شامل ۴۵۰۰ بیت در قالب‌های غزل و قصیده سروده شده است.
مولانا همتی انگورانی در روستای انگوران از شهرستان ماهنشان زنجان متولد شد. او در زمان شاه اساعیل صفوی برای ترویج مذهب تشیع مسافرت‌هایی به امپراطوری عثمانی داشته است و در ترکیه به پاس حضور او، بیش از ۱۹ قدمگاه به نامش برپاست. او در نهایت به زادگاه خود برگشته و بعد از وفات در همانجا مدفون گشته است.
دارنده ی نسخه خطی دیوان همتی او را از “اهل حق” می داند، ولی خود شاعر خود را از اعتقادات “اهل حق” که از جمله ی آنها اعتقاد به حلول و تناسخ است، مبرا دانسته است.
| ذات حیــدردن گؤرونـدی عالمــه آثــار حــق | شعله چکدی گون تکین هر ذرّه‌دن انوار حق | |
| نطق آنین کنت کنزاً بـابـیـنـه مفتـاح غــیـب | آندان اولدی کایناته معنی ده اظهـار حق | |
| رهبر راه علی العرش استوی دور مرتضی | هادی معراج احمد، محـرم اســـرار حق | |
| سجده قیل صدقیله اول شـــاهین جمـال اللّهینه | عارف آیـــات حــق ای عــاشــق دیـــــدار حق | |
| داستــان حـیــدر کــرّاری سؤیـلــر شوقـیــلن | بو چمـنـده صد هـــزاران بولـبــول گلـزار حق | |
| کل مخلوقاته اولدور حول و قوّت، صوت و نطق | سؤیلــدی صدّق بو قولـــه صادق اخبــــار حق | |
| هر امانت کی قبول ائتـدین خیانت قیلـــما کیم | خائینی بر دار ائـدر اول شحنـهٔ بـــازار حق | |
| مصطفــی و مرتضی نین آلـیــنه اولادیـــــنه | کیم یار اولــدی ایکی عالــمده اولــدی یـار حق | |
| «همتی» مردانه دور عهد السته محکم اول | حق ازل قالوا بلی ده ائـیلدین اقــــرار حق |
***********************
| عشقیلن بو عرصه ده میدان اری دیر همتی | مشرک و منکرلرین باغرین اریدیر همتی | |
| خارجی و ناصبی، مروانی و مشرک دئییل | تابع آل علی، حق لشکریدور همتی | |
| نور آلمیش خاک پاییندن بصیرت اهلیدور | پیرو شاه ولایت حیدری دور همتی | |
| اتحادی و حلولی، فلسفی دن دور ائدن | نقطوی دن هم حروفی دن بری دور همتی | |
| پیشواسی، رهنماسی، رهبری اثنی عشر | قول و فعلی حقّه لایق “جعفری” دور همتی |
آنچه کهنسالان روستا می گویند در قبرستان سره یال که قبر مولانا همتی هم در آن واقع است، قبور زیادی وجود داشته که بر سنگ قبر اکثر آنها لفظ”شهید” نقش بسته بود. متاسفانه بهنگام احداث عمارت خانی از تمام آن سنگها برای بنای عمارت استفاده شده است بجز سنگ قبر مولانا همتی بر جای خود حفظ شده بود که این خود نشانه ی محترم بودن ایشان در بین اهالی از دیرباز است.
سنگ قبر مزار مولانا با «ستاره هشت پر»( ستاره هشت پر در زمره نمادهای اسلامی است. این نماد در بخش‌های مختلف هنر اسلامی نظیر معماری، خطاطی، طراحی و …. به کار رفته است. )حاشیه بندی شده است.
| ای ساچون وصفی شب قدر و رخون بدر منیر | خلق ایچینده بی بدل سن، حسن ایچینده بی نظیر | |
| عشقیلن یولداش اولوب حسن اقلیمین گزدیم تامام | دهر آرا گلمز اله، سن تک نگار دلپذیر | |
| عارضون فردوس، اوْنا خال و خطون حور و ملک | شمه کوثر دهانون، لبلریندیر شهد و شیر | |
| پیچ طرّه‌ندن مگر بیر عقده آچمیش باد صبح | گرد عطریندن اوْنون دوتدو هوا بوی عبیر | |
| «همتی» شول زلفی چوگان دلربانین عشقینه | عاشیقه بو عرصه‌ده باش اوْیناماقدور ناگزیر |
برخی دیگر از شاعران استان زنجان :
علی حنیفه(آه)، خلیل جوادی، مولانام محمد عاصم زنجانی، اقبالی زنجانی، نقی امینیان، حمید نظری(آئینه)، مجید فرائی(پرستو)، علی قبادیان، شیخ عبدا… طارمی، عباس امیر اصلانی، رسول مقصودی، سید بهاءالدین اسمائیلی(بهائی، ابوعبداله قزلباش، امیر خسرو دارائی(برهان السلطنه)،(بدون ذکر نام افرادی که اسامی مشاهیر را ارسال نموده اند مجاز به کپی جهت نمایش در اینترنت نمیباشید.ناصرروحانی مدیر وبلاگ).آزاده دارائی، منیژه دارایی، مهیندخت دارایی، احمد گلبازی، ابولفضل گنج دانش،ابوالقاسم رستمخانی، میرزا باقر خلخالی، دکتر حسینعلی شهاب، سید رضا جمالی، ولی ا… یوسفیه، عباس کریمی، عبدا… مرادی، عباس بابائی، شیخ اسماعیل ذبیح اللهی، حسن غریق، زین العابدین امیدی(وافد)، هادی وحیدی، عازم زنجانی، عبدالواسع شهیدی زنجانی، صفایی(سراینده ی« ای قلم»)، مرحوم کریم زعفری، مرحوم فضل ا… خان طغرل،سیدمحمد ریاضی، میر تقی فاضلی، مرحوم محمد منزوی(پدر حسین منزوی)،ابراهیم میرزا (فرزند خلیل ا… میرزا فرزند عبدا… میرزا حاکم زنجان)، جانسوز میرزا دارائی، جهانگیر دارا، مرحوم منوچهر دارایی، حمزه میرزا دارا(گوهر)،میرزا ابوالقاسم صفدری، اسدا… خان اسعدالسلطان متخلص به غالب،مرحوم ملا جمال طارمی(هزاری)، فیاض الدین کامکار زنجانی، محمدحسینخان افشار(مجرم)، نجم الدین فقاهتی، مولانا نرگسی ابهری(از مشهیر شاعران قرن نه هجری)،شیخ نظرعلی زنجانی، نجم الدین طارمی و …
عالی دستتون درد نکنع
عالی است دست شما درد نکند سپاس از شماا
خیلی عالی
استفاده کردیم
از خیلی مطالبش بی خبر بودیم.
تشکر