ماهنشان؛ رنگین کمانی بر روی زمین
به ۱۱۳ کیلومتری غرب زنجان که می‌رویم، به کوهی می‌رسیم که ۳۳۳۲ متر ارتفاع داشته و مرتفع‌ترین قسمت آن، رستنگاه کمیاب‌ترین گونه‌های گیاهان دارویی به شمار می‌رود، این کوه «بلقیس» نام دارد و همسایه مردمانی است که بی‌شک، خصوصیات روحی و اخلاقی زیادی را از همین کوه ناشناخته به ارث برده‌اند، مردمانی صبور که دست و دلبازی را از طبیعت‌شان و ساعی بودن را از رودهای پرآبی همچون قلعه‌چای، انگوران‌چای، پری‌چای، التماس دره‌سی و … به امانت گرفته‌اند.
قدمت ماهنشان به زمانی برمی‌گردد که مادها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل‌اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون مادآباد در ۱۵ کیلومتری شهر ماهنشان مستقر شدند. برخی مورخان نیز معتقدند که «ماهنشان» در ابتدا همان «مادنشان» بوده و در گذر زمان تغییر نام یافته است.
در واقع ماهنشان علاوه بر این‌که از اماکن تاریخی بکر برخوردار است، خاستگاه تولید انواع صنایع‌دستی محلی و انواع محصولات باغی و گیاهان دارویی به شمار رفته و قطب پرورش ماهی قزل‌آلا در استان زنجان محسوب می‌شود. از این‌رو مسافران نوروزی می‌توانند با انتخاب شهرستان ماهنشان به عنوان مقصد گردشگری خود، با طبیعتی ناب و بی‌بدیل آشتی کرده و خستگی‌هایشان را از جان به در کنند.
ماهنشان، پذیرای مسافران نوروزی
فرماندار ماهنشان از آماده‌سازی این شهرستان برای جذب هر چه بیشتر گردشگر در آستانه سال نو خبر داده و می‌افزاید: تعطیلات نوروزی امسال، ۸ خانه بوم‌گردی و ۲ خانه گردشگری در این شهرستان آماده پذیرش مسافران است و عموم می‌توانند با مراجعه به این خانه‌ها، با حداقل هزینه از حضور در شهرستان ماهنشان لذت ببرند. همچنین در آستانه فرا رسیدن تعطیلات نوروز سال ۹۸، کمیته‌های ۱۰ گانه راه‌اندازی شده است تا رفاه حال عموم شهروندان و مسافران نوروزی تامین شود. این کمیته‌ها از جمله کمیته حمل و نقل، امداد و نجات، انتظامی و امنیتی و ترافیک شهری، خدمات اسکان و رفاه، نظارت بر تنظیم بازار و ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات را شامل می‌شود.
مجتبی نوری ادامه می‌دهد: ماهنشان ظرفیت‌های زیادی برای جذب گردشگر دارد و سالانه مهمانان زیادی از سراسر کشور به این منطقه سفر می‌کنند. از این‌رو امسال نیز مانند سنوات گذشته فضای شهرستان آماده‌سازی می‌شود تا در پایان تعطیلات نوروزی، خاطره خوشی در ذهن گردشگران ثبت شود.
بهاری که با دامنی پرچین، به ییلاقات «علم‌کندی» می‌رسد
ییلاقات علم‌کندی از زیباترین مناطق شهرستان ماهنشان است و بهار هر سال به دلیل هوای خنک و معتدل، مسافران و گردشگران زیادی را از سراسر کشور در دامان خود جای می‌دهد. در روستای علم‌کندی از توابع ماهنشان، ییلاقات بسیاری وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها قارقالان نام دارد و همان‌طور که از نامش پیداست در اکثر روزهای سال پوشیده از برف است. این ییلاقات همه ساله مورد استفاده عشایر استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی و منطقه زنجان‌رود قرار می‌گیرد و اهالی آن هر ساله طی تابستان جشن ییلاق برگزار می‌کنند.
شغل بیشتر ساکنان ییلاقات علم‌کندی دامداری بوده و گردشگرانی که علاقه زیادی به مصرف لبنیات دارند، می‌توانند این محصولات ناب با طعم‌های خاص را بدون واسطه از مردم این منطقه خریداری کنند؛ در واقع به جرات می‌توان گفت که اگر کسی قصد دارد مدتی را به دور از هیاهو و آلودگی‌های شهری در مناطق دیدنی و بکر طبیعت بگذراند، نباید بهار ییلاقات علم‌کندی ماهنشان را از دست بدهد.
منطقه علم‌کندی ۳۵ کیلومتر جاده خاکی دارد و بعد از رسیدن به روستای زیبای علم‌کندی نیز ۲ تا ۳ ساعت باید پیاده‌روی کرد. با وجود چنین مسیری، آن‌چه در نهایت چشم‌نوازی می‌کند، کوهپایه‌های بکر قارقالان است. روستای علم‌کندی دارای تابستان‌های خنک و سبز، انواع گیاهان دارویی، کوه‌های مرتفع، غارهایی با ارتفاع نامعلوم، چشمه‌های متعدد با آب‌های سرد و شیرین و درختان میوه مختلف است.
کوه‌های قارقالان؛ منطقه‌ای بکر با برف‌های دائمی
دور از انتظار است که کسی برای گردش و تماشای زیبایی‌های ماهنشان به این شهرستان سفر کند و تماشای منطقه کوهستانی قارقالان در روستای علم‌کندی را از قلم بیندازد. کوه‌های قارقالان در منطقه علم‌کندی، زیبایی بکری است که هر سال گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند، در واقع قارقالان منطقه‌ای است کوهستانی، ییلاقی و زیبا در شهرستان ماهنشان و همان‌طور که از اسم این کوهستان پیداست (قارقالان در ترکی به معنای جایی است که در آن برف دائمی وجود دارد) به‌خاطر ارتفاع ۳۰۰۰ متری، بیش از نیمی از سال سرما در آن حکم‌فرما بوده و مملو از برف است.
منطقه قارقالان یک طبیعت بکر، همیشه بهاری و آرام با کوه‌ها و دامنه‌های سرسبز و برفی است که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. مسیر علم‌کندی تا پای کوه که جویبارها و چشمه‌های فراوان را شامل می‌شود، جزو زیباترین مناطقی است که در استان زنجان می‌توان دید.
مسیر قارقالان مملو از گل و گیاه و انواع گیاهان دارویی از جمله کاکوتی، چای کوهی (توکلوجه)، گلپر، پونه و ریواس‌های بزرگ و آبدار است. قارقالان سرزمین ریواس‌ها و گیاهی به نام سُوی است. سوی شبیه شاخه درختی است که پوستش را می‌کنند و می‌خورند و به همین خاطر نام سُوی (پوستش را بکن) را به آن داده‌اند.
قلعه بهستان یا کهن‌دژ، بنایی به جا مانده از دوره مادها
قلعه بهستان یا کهن‌دژ در نزدیکی روستای بهستان و در کنار رود قزل‌اوزن مستقر شده است. این مکان تاریخی یکی از ۲۰ قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان به شمار می‌رود و دوران استفاده از آن تا قرن پنجم هجری قمری تخمین زده می‌شود. به علت شرایط زمانی خاص آن دوره، حاکمان جهت دفاع از خود و مردم اقدام به ساخت این قلعه کرده‌اند. طوری که طبقات بالای آن جهت دفاع و طبقات پایین‌تر به عنوان زاغه و محل نگهداری آذوقه مستعمل بوده است.
سازندگان قلعه بهستان با در نظرداشتن طرح اولیه، اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک‌ها و سنگ‌ها کرده و اتاق‌ها را ساخته‌اند و به ازای هر اتاق، دالان‌هایی ساخته شده که نقش راه‌های ارتباطی را ایفا می‌کند. در حال حاضر، راه‌پله‌های ضلع شمال‌غربی قلعه یکی از مناطق دست‌نخورده و سالم دژ به شمار می‌رود و به اتاقی منتهی می‌شود که شبیه طاق محراب مساجد است و سبک معماری آن الگویی برای ساخت راه‌پله‌ها بوده است.
با توجه به مطالعات و پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص قلعه‌های تاریخی استان زنجان و گمانه‌زنی در قلعه‌های دیگر، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که قلعه روستای بهستان مرکز امور سیاسی و اداری روستا و محل استقرار حاکم محلی بوده است.
روستای پلکانی قوزلو؛ ماسوله‌ای در غرب ایران
این روستای پلکانی در بخش انگوران و در ۵۰ کیلومتری دندی واقع شده و منطقه‌ای است که طی فصل بهار با آب و هوای معتدل و خنک و انواع گیاهان دارویی از جمله تره‌کوهی، ریواس و گلپر، بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب می‌کند. اهالی قوزلو مهربان و مهمان‌دوست هستند و این منطقه پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر دارد. همچنین رودخانه‌ای که از آن می‌گذرد، زیبایی‌اش را دوچندان کرده است.
طبیعت بکر و بی‌نظیر این روستا آن طور که شایسته است، معرفی و شناسایی نشده و به خاطر بی‌توجهی جزو روستاهای پلکانی ناشناخته در ایران به شمار می‌رود، در حالی که از دید گردشگران، طبیعت قوزلو بسیار بکر و زیبا است و کسانی که دوستدار طبیعت و اهل گردش هستند می‌توانند با اقامت در اقامت‌گاه بوم‌گردی این روستا، به صفا و آرامشی وصف‌ناپذیر دست بیابند.
ماهنشان؛ مامن طب سنتی و خواص درمانی ناب طبیعت
یک پژوهشگر در زمینه طب سنتی در استان زنجان، معتقد است که آب و هوای روستای پری در ماهنشان، اشتهای فرد را تنظیم می‌کند.
کریم محمدی زنجانی در این رابطه می‌گوید: کوه‌های اطراف روستای پری از توابع ماهنشان سرشار از آهن است و چنین خاصیتی می‌تواند برای مغناطیس‌درمانی مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین روستای علم‌کندی چشمه‌ای دارد که ساکنان بومی منطقه اذعان می‌کنند برای کهیردرمانی و اگزمادرمانی کاربرد دارد.
وی تصریح می‌کند: تاکنون چند توریست از سایر کشورها به این مناطق رفته و از خواص درمانی ناب طبیعت برخوردار شده‌اند. طبیعت‌درمانی هنوز بین مردم ایران جا نیفتاده است ولی امروزه کشورهای توسعه‌یافته قدر این موهبت را به خوبی می‌دانند و حتی حاضرند برای دست‌یابی به آن، مسافت‌های طولانی را پشت سر بگذارند و به ایران بیایند. جالب آن‌که منطقه ماهنشان، خواص منحصر به فردی دارد که علاقه‌مندان به طبیعت در خارج از کشور بیشتر به آن واقف بوده و نسبت به آن اشتیاق نشان می‌دهند.
دودکش جن؛ وقتی پای افسانه‌های جن و پری به ماهنشان باز می‌شود!
دودکش جن در حقیقت ستونی سر به فلک کشیده از جنس خاک رس فشرده است که در اثر فرسایش طولانی به این شکل درآمده است. در بالای این ستون تخته‌سنگی مسطح قرار دارد که ظاهری دودکش مانند به آن داده است. بومیان منطقه به آن‌ها لقب دودکش جن داده‌اند، زیرا درگذشته ساخت هر بنایی را که برای انسان دشوار بوده است به دیو و جن نسبت می‌دادند. دو عدد از این دودکش‌ها را در ۲۰ کیلومتری شهر ماهنشان و ۱۲۰ کیلومتری زنجان می‌توان پیدا کرد.
«دودکش جن» دقیقا همان‌جایی است که ماهنشان را شهری افسانه‌یی می‌کند و خیلی‌ها با وجود آن‌که از زنجان گذر کرده‌اند، ولی تا به حال نه آن را دیده و نه درباره‌اش شنیده‌اند. معلوم هم نیست پایه‌ی نام‌گذاری آن چیست، شاید به اعتقادات کهن مردم این خطه برگردد؛ اما در اصل، «دودکش جن» نوعی سنگ قارچی‌شکل است که براثر فرسایش پدید آمده و به مناره‌ای بلند و نازک می‌ماند که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است و در اصطلاح زمین‌شناسی « Hoodoo » نامیده می‌شود.
