ملا علی قارپوز آبادی زنجانی
ملا علی قارپوز آبادی زنجانی ازعلما و فقهای بزرگ قرن سیزدهم هجری قمری و از پرورش یافتگان حوزه درس شیخ محمد تقی صاحب «هدایه المسترشدین» و از معاصرین شیخ مرتضی انصاری بوده بعضی از بزرکان چون میرزا حبیب الله رشتی از شاگردان او می باشند. او در کنار تدریس به رفع نیازهای دینی و دنیوی مردم مشغول بود.
از ایشان آثار بسیاری بر جای مانده است که از آن جمله می توان به کتابهای: تفسیر قرآن، جوامع الاصول، السؤال و الجواب،شرح تصریف زنجانی، شرح عوامل ملا محسن، الصید والذباحه ، صیغ العقود، المتاجر، معدن الاسرار، نوامیس الاصول، وسیله النجاه و … اشاره کرد.
وی در هشتم محرم سال ۱۲۹۰ هجری قمری دار فانی را وداع گفت(صالح مدرسه ای، ۱۳۷۶: ۸۶).
در ۱۲۰۹ هجری قمری در روستای قارپوزآباد تابع قزوین به دنیا آمد و ابتدا از پدرش ملاگل محمد بن ملا علی محمد، مقداری سطح را فرا گرفت و بعد از چندی نزد علمای قزوین تحصیل نمود و سپس به اصفهان رفت و در آنجا مدت ۱۵ سال نزد عده ای از علما مانند: شیخ محمد تقی ایوانکی صاحب کتاب هدایت المسترشدین، فقه و اصول و … را فراگرفت تا این که از شیخ محمد تقی اجازه اجتمهاد گرفت و به قزوین برگشت و در درس عالم ربانی صمدانی مرحوم آخوند ملا عبدالکریم ایروانی به مدت۱۲ سال استفاده کرده، از او هم اجازه گرفت، به طوری که در قصص العلما نوشته روزی شخصی از ملا عبدالکریم استفتاء نمود که : “امروز اعلم کیست و کدام شخص در قزوین قابل و جایز تقلید و استفتاء می باشد؟” در جواب نوشت ” که در این زمان در بین علمای ایران من اعلم می باشم و پس از من ملا علی قارپوزآبادی اعلم است و از آن پس ملا محمد تقی نیز جایزالتقلید می باشد از ایشان گذشته سایر علمای قزوین یا مشکوک الاجتهادند یا مبین العدم”
حاج ملا علی پس از تحصیل علوم، چندی در قزوین تدریس نمود(و مرحوم حاج میرزا حبیب اله رشتی اعلی اله مقامه چنان که در “الذریه ۴ شماره مذکور” آمده است؟ در اوان امر نزد وی درس خواند) و در حدود سال ۱۲۵۰ هجری قمری با اهل و عیال و اجناس و اموال به دارالسعاده(زنگان) کوچ کرد و در آن شهر ساکن شده به ترویج احکام شرعیه و تدریس علوم دینیه و فقه و اصول و خارج و تالیف اقدام نمود
چون فتنه بابیه در شهر زنگان رخ داد در سال ۱۲۶۵ هجری قمری با اهل و عیال به کربلا رفت و در آنجا به تدریس و تالیف پرداخت و در ۱۲۶۷ هجری قمری که واقعه آن جماعت پایان یافت دوباره به زنگان برگشت و ساکن گردید و به قضاء و افتا و تدریس و تالیف مشغول شد. او نخستین کسی بود که علم قضاوت و فن حکومت اسلامی را در زنگان نشر داد و هنگامی که آثار ترقی و شهرت او بین همه معلوم شد، به کمک ثروتمندان و همت مردم مومن در سال ۱۲۸۴ هجری قمری مدرسه عالی و مسجد بزرگی که دارای چهل ستون بود برای او و طلاب ساختند و آخوند ملاعلی تا آخر عمر به جماعت نماز می خواند. وی در روز شنبه هشتم محرم الحرام سال ۱۲۹۰ هجری قمری به رحمت حق واصل گردید و در بقعه ای نزدیک آرامگاه شاهزاده سید ابراهیم (ع) به خاک سپرده شد و عمرش ۸۱ سال بود. وی معاصر شیخ مرتضی انصاری بود .
از شاگردان مرحوم آخوند ملاعلی جناب حاج میرزا حبیب اله رشتی صاحب البدایع ساکن نجف اشرف، حاج ملا علی کنی، حاج میرزا محسن اردبیلی، آخوند ملا فتح اله قزوینی، ملا غلامحسین ساوجی، آخوند ملا قربانعلی(حجه الاسلام) را می توان نام برد.
آقای ابراهیم حقی می گفت: “قبر آخوند ملا علی قارپوزآبادی گنبدی داشت در ایجاد خیابان مسکران بالا در مسیر خیابان قرار گرفت و گنبد را ماموران شهرداری خراب کردند. شبانه عده ای از زنگانی ها همراه والد مرحوم آقا شیخ اسحق حقی و سید هاشم قبرکن معروف به محل قبرش رفته قبر را باز کرده جنازه را به منزل آوردند من خود به چشم دیدم که جنازه ایشان را در یک جعبه تمام قد قرار داده و روی آن چلواری کشیده بودن از پدرم و سید هاشم و مادرم بعدها شنیدن که گفتند جنازه سالم بود و حتی موی محاسنش برقرار بود فقط جسد خشکشده بود و اکنون در قبرستان دباغلر(دبخلر) در اتاقی مدفون است”. آخوند قارپوزآبادی ۵ پسر به نام های شیخ محمد، شیخ حسن هر دو فاضل بودند و در قزوین سکونت اختیار کرده در همان جا وفات نمودند. شیخ صادق فاضل بارع و مدرس عظیم المنزلت بود . شیخ حسن که پسر صالح او شیخ موسی از علمای زنگان تحصیل کرده بود. شیخ ابراهیم که تصدی امامت مسجد پدرش بعد از وفات برادرش شیخ صادق به او رسید
