پالان دوزی

در گذشته که الاغ و یابو نقش بزرگی در حمل و نقل، به ویژه در نقاط روستایی و عشایر نشین، داشت صنعت پالاندوزی رواج داشت.

پالاندوزی از شغلهایی است که امروزه در شهرهای بزرگ از بین رفته است ولی در روستاها هنوز وجود دارد. پالان خر و پالان اسب با هم متفاوت است در قدیم پالان خر دو نوع بوده پالان باربری و پالان مسافری پالان مسافری که بیشتر هنگام مسافرت و در کاروانها به کار میرفت یک پتو یا قالیچه بر روی پالان نصب میشد تا پا و بدن خانمهایی که درکاروان راههای طولانی مانند رفتن به کربلا و مکه سوار میشدند تاول نزنند و آسیب نبینند.

پالان چیزی شبیه به زین است که روی کمر ستور یا شتر قرار داده می‌شود. پالان از جنس پارچه و گونی ساخته می‌شود و داخل آن را با کاه پر می‌کنند. پس از نهادن پالان بر پشت ستور، گاله را روی آن می‌آویزند، وجود پالان سبب می‌شود که هم صاحب ستور بتواند روی حیوان بنشیند و هم گاله بر آن استوار بماند و با تعادل و توازن از دو طرف آویخته گردد. پالان را جُل و پشم‌آکند هم گفته‌اند.

پالان کوچک‌تر و ظریف‌تر از پالان باری که به‌جای زین به کار برود را پالان سواری یا پالان قجری می‌گویند. به عمل ساخت پالان، پالان‌دوزی یا پالان‌گری گفته می‌شود. کسی که پالان می دوزد را پالان دوز میگویند.پالان دوزی از شغلهایی است که امروزه در شهرهای بزرگ از بین رفته است و احتمالاً در روستاها هنوز وجود دارد. پالان خر و پالان اسب با هم متفاوت است در قدیم پالان خر دو نوع بوده پالان بار بری و پالان مسافری پالان مسافری که بیشتر هنگام مسافرت و در کاروانها بکار میرفت یک پتو یا قالیچه بر روی پالان نصب میشد تا پا و بدن خانمهایی که در کاروان راههای طولانی مانند رفتن به کربلا و مکه سوار می شدند تاول نزنند و آسیب نبینند.

یکی از شغلهای زنجان  قدیم که بر حسب موقعیت زمانی آن زمان از شغلهای با درآمد مناسب محسوب میشد، پالاندوزی بود که در تمام فصول سال علاوه بر استفاده چهار پایان در خود منطقه، به دیگر مناطق و استانها نیز صادر میشد.

لوازمی که در دوخت پالان مورد استفاده قرار میگرفت عبارت بودند از :

۱-  کولش: که ساقههای خشک شده برنج میباشد

۲- جاجیم: که توسط زنان فعال و پرتلاش روستاهای خلخال بافته میشد و به صورت کلی و کلاف تهیه میشد .

۳- سنبه: میله فلزی یک متری بود که نوک نازک دوشاخه داشت و سری نسبتاً کلفت که برای وارد کردن کولش و کوفتن آن در داخل جاجیم به کار میرفت.

۴- نخ

طرز ساخت پالان:

بدین نحو است که موی بز یا پشم بره و کاه را دور یک قاب چوبی جمع آوری کرده و با جوالهای پشمی دست باف و حاشیه دار یا هر گونه لته و پارچههای دور ریز آن را میپوشانند. دوخت دور لبه آن با جوال دوز انجام میگیرد.

برای دوختهایی که باید از این ور پالان تا آن طرف امتداد یابد با درفشی که بلندی آن در حدود ۲۵ سانتیمتر است آن را سوراخ کرده و نخ پشمی محکمی را از یک طرف سوراخ فرو کرده و از سوی دیگر با قلابی آهنی به نام شاخ بیرون میکشند. موی بز  و کاه را با مشته آهن بی دسته میکوبند که سر جای خود قرار گیرد.

امروزه این شغل  در زنجان فراموش شده و دیگر کسی به این حرفه اشتغال ندارد. و فقط یک یا دو مغازه وجود دارد که پالان را میفروشد. تعدادی هم در روستاها میدوزند و برای فروش به بازار میآورند.